Na jaki dodatek za godziny nocne w 2024 r. może liczyć pracownik wykonujący pracę poza standardowymi godzinami? Wysokość dodatku za pracę w godzinach nocnych uzależniona jest od kilku kwestii. Niemniej jednak prawo pracy wskazuje minimalną wysokość takiego dodatku.
Ustawodawca unormował, kiedy wypadają godziny nocne w pracy. Zgodnie z art.1517 §1 Kodeksu pracy, „pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00”. Oznacza to, że praca nocna jest elastyczna i każdy przedsiębiorca samodzielnie ustala, w jakich godzinach przypada ona w jego firmie. Przykładowo w firmie A będzie ona trwała od godziny 21 do 5, a w przedsiębiorstwie B od godziny 23 do 7. Warto dodać, że poszczególni pracownicy lub grupy zawodowe mogą mieć w ramach jednej firmy różne zakresy pory nocnej. O ile przypadają pomiędzy godzinami wskazanymi w Kodeksie pracy.
Poza tym, właściciele firm powinni pamiętać, że spoczywa na nich obowiązek ustalenia zakresu godzin pory nocnej w formie pisemnej. Dotyczy to tych przedsiębiorców, którzy zatrudniają pracowników w godzinach nocnych. Gdzie takie postanowienia powinien zamieścić? Zgodnie z prawem pracy, właściciel firmy powinien zamieścić takie postanowienia w umowie o pracę, regulaminie pracy albo w układzie zbiorowym pracy lub obwieszczeniu.
Co do zasady, przedsiębiorca zobowiązany jest wypłacić pracownikowi dodatek za pracę, jeśli świadczył ją w godzinach nocnych. Czyli, jeśli zatrudniony będzie wykonywał obowiązki służbowe w godzinach określonych w umowie o pracę, regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy albo obwieszczeniu, jako pora nocna, powinien otrzymać dodatek za pracę w godzinach nocnych. Co z pracownikami, którzy pracują kilka godzin w porze nocnej, a kilka w ciągu dnia? Zgodnie z art. 1517 §2 Kodeksu pracy, „pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną, jest pracującym w nocy”.
Prawo pracy normuje, jaki dodatek za pracę w godzinach nocnych otrzyma pracownik. Zgodnie z art. 1518 §1 Kodeksu pracy, „pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów”. Co oznacza, że wysokość dodatku za godziny nocne zmienia się każdego roku wraz ze zmianą minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Należy zwrócić uwagę, że nieco inne warunki wypłacania wynagrodzenia za pracę w godzinach nocnych obowiązują pracowników wykonujących obowiązki zawodowe stale poza zakładem pracy w porze nocnej. Zgodnie z art. 1518 §2 Kodeksu pracy, „w stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek, o którym mowa w § 1, może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej”.
Stawki minimalne za godziny nocne w 2024 r. obliczane są według wzoru: 4242 zł / 168h x 20%. Oczywiście przy założeniu, że liczba godzin pracy wynosi w danym miesiącu 168. Warto wspomnieć, że są to najniższe przewidziane prawem stawki za pracę w godzinach nocnych. Oznacza to, że przedsiębiorca może ustalić inne, oczywiście wyższe stawki dodatku za godziny nocne.
Wysokość dodatku za godziny nocne w 2024 r. obrazuje poniższa tabela.
| Liczba godzin pracy w miesiącu | Wzór | Dodatek (brutto za 1 godzinę) |
|
| Styczeń | 168 | 4242 zł / 168h x 20% | 5,05 zł |
| Luty | 168 | 4242 zł / 168h x 20% | 5,05 zł |
| Marzec | 168 | 4242 zł / 168h x 20% | 5,05 zł |
| Kwiecień | 168 | 4242 zł / 168h x 20% | 5,05 zł |
| Maj | 160 | 4242 zł / 160h x 20% | 5,30 zł |
| Czerwiec | 160 | 4242 zł / 160h x 20% | 5,30 zł |
| Lipiec | 184 | 4300 zł / 184h x 20% | 4,67 zł |
| Sierpień | 168 | 4300 zł / 168h x 20% | 5,12 zł |
| Wrzesień | 168 | 4300 zł / 168h x 20% | 5,12 zł |
| Październik | 184 | 4300 zł / 184 h x 20% | 4,67 zł |
| Listopad | 152 | 4300 zł / 152h x 20% | 5,66 zł |
| Grudzień | 160 | 4300 zł / 160h x 20% | 5,38 zł |
Zgodnie z prawem pracy, nie każdy może pracować w godzinach nocnych. Ustawodawca wskazał w przepisach grupy pracowników, co do których jest zakaz pracy w porze nocnej. Wymienił wśród nich:
rodzice i opiekujący się dziećmi do lat 8.
Pracownice w ciąży mają zakaz pracy w porze nocnej. Oznacza to, że pracodawca nie może im nakazać wykonywania obowiązków służbowych w godzinach określonych, jako pora nocna. Przy czym zakaz ten obowiązuje od dnia przedstawienia pracodawcy zaświadczenia o ciąży. Zgodnie z prawem, przedsiębiorca po otrzymaniu zaświadczenia, musi zapewnić ciężarnej pracownicy inny rozkład czasu pracy. Czyli taki, w którym nie będzie musiała pracować w porze nocnej. Co w sytuacji, kiedy taka zmiana jest niemożliwa? W takim przypadku pracodawca zobowiązany jest przenieść ją na inne stanowisko.
Dodatek za godziny nocne nie przysługuje również rodzicom i opiekunom dzieci do lat 8, gdyż prawo zakazuje ich zatrudnienia w porze nocnej. Zakaz wprowadziła tzw. dyrektywa work-life-balance, która zabrania zatrudniania takich pracowników w godzinach nocnych. Od tej zasady prawo pracy przewidziało wyjątek. Rodzice i opiekunowie dzieci do lat 8 mogą pracować w porze nocnej, jeśli wyrażą na to zgodę.
Co do zasady istnieje zakaz zatrudniania osób z niepełnosprawnościami w porze nocnej, a więc nie przysługuje im dodatek za godziny nocne w 2024 r. Od tej zasady prawo przewidziało wyjątki. Zgodnie z przepisami osoba z niepełnosprawnościami może pracować w godzinach nocnych, jeśli lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne wyrazi na to zgodę. A jeśli nie ma takiego lekarza – lekarz sprawujący opiekę nad nim.
Młodociani należą do grupy pracowniczej, która ma zakaz pracy w porze nocnej. Jednak nieco inne przepisy normują ich pracę w godzinach nocnych. Zatem wskazanie przez ustawodawcę zakresu pory nocnej dla młodocianych miało na celu wskazanie godzin, w których nie mogą oni świadczyć pracy.
Młodociani, a więc zatrudnieni pomiędzy 15 i 18 rokiem życia, mają ustalone sztywne godziny pory nocnej. Podobnie, jak w przypadku pozostałych pracowników, pora nocna trwa 8 godzin, ale zgodnie z prawem trwa ona od godziny 22 do 6. Oznacza to, że w przedsiębiorca nie może wybrać pracownikom pomiędzy 15 i 18 rokiem życia dowolnych 8 godzin z zakresu wskazanego w art.1517 §1 Kodeksu pracy.
Jeszcze bardziej restrykcyjne przepisy obejmują właścicieli firm zatrudniających osoby, które nie ukończyły 15 roku życia. W ich przypadku, zgodnie z prawem, pora nocna trwa 10 godzin – zaczyna się o godzinie 20 i kończy o 6 rano.
