#prawo #prawo pracy #przedsiębiorca #wypadek przy pracy #zakład ubezpieczeń społecznych #zus
W przedsiębiorstwach ma miejsce niekiedy wypadek przy pracy. Zarówno właściciel firmy, jak i poszkodowany pracownik powinni znać swoje obowiązki oraz procedury powypadkowe. Warto mieć również świadomość, że pracownikowi może przysługiwać odszkodowanie za wypadek przy pracy. Co trzeba o nim wiedzieć?
Ustawodawca przedstawił definicję wypadku przy pracy w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z nim, przez wypadek przy pracy rozumie się „zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
Oznacza to, że nie każdy uraz w podwładnego w przedsiębiorstwie będzie traktowany jako wypadek przy pracy. Jakie zdarzenie będzie uznane za wypadek przy pracy?
Warto pamiętać, że wypadek będzie traktowany na równi z wypadkiem przy pracy, jeśli miał charakter nagły, spowodowany był przyczyną zewnętrzną i skutkował urazem lub śmiercią podwładnego, jeśli doszło do niego w trakcie podróży służbowej w okolicznościach innych niż związane z pracą. Wyjątek stanowi wypadek, który był wynikiem postępowania pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu obowiązków. Wypadek będzie traktowany na równi z wypadkiem przy pracy, jeśli doszło do niego w trakcie szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony. Również wtedy, kiedy doszło do niego podczas wykonywania czynności zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Zgodnie z prawem, zdarzenie będzie uznane przez wypadek przy pracy, jeśli zaistnieją łącznie cztery elementy: zdarzenie będzie nagłe i spowodowane przyczyną zewnętrzna, będzie miało związek z pracą i na jego skutek dojdzie do urazu lub śmierci. Pierwszy z wymienionych elementów pozwala odróżnić wypadek przy pracy od choroby zawodowej. Oczywistym jest, że zdarzenie zostanie zaliczone jako wypadek przy pracy, gdy będzie miało ono związek z pracą, czyli jak zostało wskazane w definicji, podczas lub w związku z wykonywaniem czynności lub poleceń przełożonych lub pracodawcy. Wypadek przy pracy może wystąpić również w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Żeby można było mówić o wypadku przy pracy, musi dojść do urazu lub śmierci podwładnego. A przyczyna zdarzenia musi być zewnętrzna, to znaczy, że ma wykraczać poza normalne dla danej pracy okoliczności i obowiązki zatrudnionego.
Co do zasady wymienia się cztery rodzaje wypadków przy pracy. Pierwszy to wypadek śmiertelny. Kiedy wypadek przy pracy jest śmiertelny? Wtedy, kiedy śmierć podwładnego nastąpiła w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia zaistnienia wypadku. Drugim rodzajem wypadków przy pracy jest wypadek ciężki. „Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała” (art. 3 ust. 5 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). Trzecim rodzajem jest wypadek zbiorowy. Czyli taki, w którym poszkodowane zostały przynajmniej dwie osoby. Ostatnim rodzajem jest wypadek powodujący czasową niezdolność do pracy.
Wypadek przy pracy rodzi obowiązki po stronie przedsiębiorcy. Po pierwsze, przedsiębiorca zobowiązany jest zapewnić poszkodowanym pracownikom pierwszą pomoc. Musi również podjąć działania, które wyeliminują lub ograniczą zagrożenie. Prawo narzuca na przedsiębiorców obowiązek zabezpieczenia miejsca wypadku. W szczególności przed możliwością wystąpienia urazów u innych osób. Obowiązkiem przedsiębiorcy jest również przeprowadzenie analizy wypadku i wdrożenie środków zapobiegawczych. Mają one na celu ograniczenie ryzyka wystąpienia kolejnych tego typu zdarzeń. Aby pracodawca mógł przeprowadzić analizę wypadku, musi jednak wykluczyć opcję zmiany ułożenia przedmiotów, które przyczyniły się do wypadku. Jeśli na tej podstawie będzie można ustalić przyczyny i przebieg wypadku oraz okoliczności, w których do niego doszło. Pracodawca musi również zawiadomić (w przypadku wypadku zbiorowego, ciężkiego i śmiertelnego) okręgowego inspektora pracy i prokuratora. Musi również powołać zespół powypadkowy i doręczyć protokół powypadkowy poszkodowanemu oraz właściwemu inspektorowi pracy. Poza tym, zobowiązany jest zarejestrować wypadek w rejestrze i sporządzić statystyczną kartę wypadku.
Pracodawca zobowiązany jest również przeprowadzić postępowanie powypadkowe. W tym celu musi powołać zespół powypadkowy. Jeśli przedsiębiorca zatrudnia ponad 100 pracowników, w skład takiego zespołu wchodzi pracownik BHP i społeczny inspektor pracy. Jeżeli nie zatrudnia tylu osób, w skład zespołu wchodzi pracodawca lub pracownik odpowiedzialny zadań z zakresu BHP. Jeśli ze względu na zbyt małą liczbę pracowników takiej osoby nie ma – wówczas w skład zespołu wejdzie pracodawca i zewnętrzny specjalista. Zespół powypadkowy ma ustalić okoliczności i przyczyny wypadku. W ciągu 14 dni od zawiadomienia o wypadku, musi przygotować protokół powypadkowy. W nim wskazane będzie, czy zdarzenie miało charakter wypadku przy pracy. Ważne jest, że poszkodowany może wnieść zastrzeżenia i uwagi do protokołu. Dokument zatwierdza pracodawca w ciągu 5 dni od jego przygotowania. Następnie doręcza się go poszkodowanemu lub jego rodzinie oraz inspektorowi pracy (jeśli taki musiał być zawiadomiony o wypadku).
Przedsiębiorca ma obowiązek przechowywać protokół powypadkowy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez okres 10 lat. Przedsiębiorca musi prowadzić rejestr wypadków przy pracy. A wszelkie koszty związane z ustaleniem okoliczności wypadku spoczywają na właścicielu firmy. Co ciekawe, przedsiębiorca co do zasady nie ma obowiązku informowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) o zaistniałym w jego firmie wypadku przy pracy. Warto wiedzieć, że poszkodowany pracownik nie musi się zgadzać z jego treścią. Jeśli ma co do niej zastrzeżenia, ma prawo wystąpić z powództwem do sądu o sprostowanie protokołu powypadkowego.
Warto wiedzieć, że w sytuacji, kiedy doszło do wypadku przy pracy, nie tylko pracodawca ma jakieś obowiązki. Zgodnie z prawem, poszkodowany podwładny powinien niezwłocznie poinformować o tym zajściu przełożonego. Oczywiście, o ile stan zdrowia mu na to pozwala. Poza tym, jego obowiązkiem jest poinformowanie przełożonego i innych pracowników o możliwym niebezpieczeństwie w miejscu pracy. Co ważne, przepisy nie wskazują, w jaki sposób poszkodowany pracownik ma poinformować o wypadku przy pracy. Oznacza to, że może to zrobić w sposób ustny lub pisemny, a ostrzeżenie o niebezpieczeństwie może zakomunikować nawet w formie sygnału dźwiękowego sygnalizującego wypadek.
