#cudzoziemcy #kodeks #pracodawca #pracownicy #pracownik #prawo #prawo cywilne #prawo pracy #wypadek #wypadek przy pracy #zakład ubezpieczeń społecznych #zatrudnienie #zus
Przedsiębiorca powinien zapewnić podwładnym bezpieczne warunki pracy. Wypadek przy pracy może wiązać się z szeregiem niekorzystnych konsekwencji, jak np. koszty wynikające z przestoju, straty wizerunkowe i… odszkodowanie za wypadek przy pracy. Co trzeba o wiedzieć o odszkodowaniach, jakie przysługują pracownikowi za wypadek w miejscu pracy?
Obowiązkiem każdego przedsiębiorcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych warunków pracy (BHP). W praktyce dochodzi jednak do wypadków przy pracy. Ich skutki wykraczają poza konieczność wstrzymania prowadzonych prac z uwagi na nieobecność w miejscu pracy podwładnego. Do tego dochodzą również problemy związane z ewentualną rekrutacją pracownika na zastępstwo oraz konieczność wdrożenia go do pracy. W niektórych przypadkach dochodzi w wyniku wypadku przy pracy również do uszkodzenia wyposażenia firmy, np. maszyn lub urządzeń, co generuje dodatkowe koszty. Kolejnym skutkiem wypadku przy pracy są straty wizerunkowe. Co do zasady, im poważniejszy wypadek, tym gorzej dla przedsiębiorcy. Jakby tego było mało, w niektórych przypadkach poszkodowanemu w miejscu pracy przysługuje odszkodowanie i zadośćuczynienie.
Lista podmiotów, które mogą być zobowiązane do wypłaty pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy odszkodowania lub zadośćuczynienia za wypadek jest stosunkowo długa. Po pierwsze, jeśli poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy podwładny posiada ubezpieczenie NNW (następstw nieszczęśliwych wypadków), może ubiegać się o odszkodowanie z polisy. Oczywiście pracownik objęty ubezpieczeniem grupowym również może ubiegać się o wypłatę świadczenia, jeśli OWU (ogólne warunki umowy) przewidują wypłatę odszkodowania za wypadek. Po trzecie, co do zasady za wypadek przy pracy przysługuje odszkodowanie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a dokładniej jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy. Oprócz odszkodowania z ZUS, pracownik może w określonych sytuacjach dochodzić odszkodowania za wypadek przy pracy od pracodawcy lub od innych podmiotów ponoszących odpowiedzialność cywilnoprawną za wypadek, np. podwykonawca.
Jednorazowe odszkodowanie z ZUS z tytułu wypadku przy pracy przysługuje poszkodowanemu wtedy, kiedy jest on objęty ubezpieczeniem wypadkowym i na skutek wypadku przy pracy stał się długotrwale lub stale niezdolny do pracy. Czym się różni stały uszczerbek na zdrowiu od długotrwałego uszczerbku na zdrowiu? Pierwszy z nich oznacza według Zakładu Ubezpieczeń Społecznych naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności i nie rokuje poprawy. Z kolei długotrwały uszczerbek na zdrowiu to naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności przez ponad 6 miesięcy, ale w przeciwieństwie do stałego uszczerbku, jest możliwa poprawa stanu zdrowia.
Wysokość jednorazowego odszkodowania z ZUS za wypadek przy pracy uzależniona jest od procentu uszczerbku na zdrowiu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznaje odszkodowanie w wysokości 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Oznacza to, że jego wysokość jest zmienna i uzależniona od przeciętnego wynagrodzenia. Przy czym przez przeciętne wynagrodzenie należy rozumieć
„przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszane dla celów emerytalnych. Wysokość przeciętnego wynagrodzenia ogłasza Prezes GUS w „Monitorze Polskim”. Kwota, która przysługuje za jeden procent uszczerbku na zdrowiu, zmienia się raz w roku i jej stawka obowiązuje od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego” (www.zus.pl).
Do końca marca 2024 r. kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej wynoszą 1269 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy przysługuje również odszkodowanie z tego tytułu z polisy NNW, o ile oczywiście objęty jest takim ubezpieczeniem. Aby sprawdzić, czy poszkodowanemu należy się odszkodowanie z polisy NNW, należy zapoznać się z treścią OWU ubezpieczenia. Warto wiedzieć, że w niektórych przypadkach ubezpieczyciel może zakwestionować wypłatę świadczenia. Jak to możliwe? Niektóre polisy zastrzegają w treści warunków umowy, że środki z ubezpieczenia nie zostaną wypłacone, jeśli doszło do niego w okolicznościach wymienionych w OWU. Przykładem może być wykonywanie obowiązków służbowych w stanie nietrzeźwości. Oczywiście przesłanek wyłączenia odpowiedzialności towarzystwa ubezpieczeń może być znacznie więcej. Wysokość odszkodowania zależy od warunków umowy.
Jeśli pracownik poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy posiada objęty jest ubezpieczeniem grupowym, istnieje prawdopodobieństwo, że będzie mógł ubiegać się o wypłatę odszkodowania również z tej polisy. Warto podkreślić, że niektóre polisy przewidują wypłatę świadczenia z ubezpieczenia, jeśli ubezpieczony brał udział w wypadku. Inne z kolei, nie i w takiej sytuacji poszkodowany musi sprawdzić, co jest przedmiotem ubezpieczenia i jakie urazy obejmuje ochrona ubezpieczeniowa. Przykładowo, może to być złamanie kończyny dolnej, przerwanie ciągłości skóry, etc. Wysokość odszkodowania zależy od warunków ubezpieczenia.
Jednorazowe ubezpieczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma podstawowy charakter. W niektórych przypadkach, świadczenia wypłacane przez ZUS nie pokryją kosztów, jakie ponosi poszkodowany pracownik. W takiej sytuacji pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy może starać się uzyskać dodatkowe świadczenia od pracodawcy na podstawie art. 415, 444 i 445 Kodeksu Cywilnego oraz wezwać przedsiębiorcę do zapłaty określonej sumy pieniężnej. Warto jednak pamiętać, że sam fakt wypadku przy pracy, nawet jeśli udokumentowano go w protokole powypadkowym, nie wystarczy do uzyskania odszkodowania od pracodawcy za wypadek przy pracy. Zgodnie z prawem poszkodowany pracownik musi wykazać przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej.
Po pierwsze, pracownik musi udowodnić ciążącą na przedsiębiorcy odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego. A po drugie, musi ponieść jakąś szkodę, czyli wypadek przy pracy musiał skutkować uszczerbkiem na zdrowiu. Po trzecie, pomiędzy wypadkiem przy pracy a szkoda musi istnieć związek przyczynowy. Oznacza to, że pracodawca będzie musiał wypłacić odszkodowanie poszkodowanemu podwładnemu tylko wtedy, kiedy wypadek, za który odpowiedzialny jest pracodawca, będzie skutkował powstaniem uszczerbku na zdrowiu, a pomiędzy uszczerbkiem i wypadkiem zachodzi związek przyczynowy. Należy podkreślić, że wina przedsiębiorcy nie musi być rozumiana w potocznym tego słowa znaczeniu. W prawie wina oznacza również skutki zaniedbania ciążących na przedsiębiorcy obowiązków. Na przykład, kiedy świadomie udostępnia pracownikom niesprawne urządzenia.
Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy może ubiegać się o jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek majątkowy na podstawie art. 444 §1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim, „w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu”. Poza tym, może żądać zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 445 §1 Kodeksu cywilnego. Kolejnym świadczeniem, o które może się ubiegać pracownik jest renta na podstawie 444 §2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim, „jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty”.
Istotne jest, że wysokość odszkodowania za wypadek przy pracy zależy również od tego, czy poszkodowany podwładny przyczynił się do powstania szkody lub jej zwiększenia. Zgodnie z art. 362 Kodeksu cywilnego, „jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron”. W jaki sposób pracownik mógł się przyczynić do powstania szkody lub jej zwiększenia? W pierwszym przypadku podwładny mógł obsługiwać wadliwy, ale niezabezpieczony sprzęt mimo posiadania wiedzy, że jest jego awaria. Z kolei w drugim przypadku, pracownik mógł doprowadzić do zwiększenia szkody na przykład odmawiając przyjęcia pierwszej pomocy lub podejmowanie intensywnej aktywności fizycznej mimo przeciwwskazań.
Co do zasady roszczenia odszkodowawcze od pracodawcy za wypadku przy pracy przedawniają się po 3 latach. Bieg terminu przedawnienia liczy się od chwili, w której poszkodowany pracownik dowiedział się o powstaniu szkody i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Zgodnie z prawem przesłanki te powinny wystąpić łącznie.
Co to jest wypadek przy pracy? Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia lub w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem świadczenia pracy. Na równi z nim traktuje się również wypadek w czasie podróży służbowej. Wyjątek stanowi sytuacja, w której zdarzenie było wynikiem postępowaniem pracownika, które nie miało związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań. Poza tym, na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się również wypadki podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony oraz przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
