#pracodawca #pracownik #prawo #prawo pracy #przedsiębiorca
W kończącym się roku miało miejsce wiele nowelizacji prawa. Zmieniono również prawo pracy. W 2023 r. najważniejsze zmiany objęły treść umów o pracę, prawa i obowiązki stron stosunku pracy, a także wprowadziły nowe dni wolne. Jakie najważniejsze zmiany miały miejsce w tym roku w prawie pracy?
Tegoroczna nowelizacja Kodeksu pracy skutkowała pojawieniem się wielu zmian w umowach o pracę. Dotyczą one zarówno umów na okres próbny, jak i na czas oznaczony i czas nieokreślony. Co dokładnie się zmieniło?
W umowach o pracę na okres próbny pracodawca musi zamieścić informacje na temat stron stosunku pracy, wskazać rodzaj umowy, datę jej zawarcia, czas trwania lub dzień zakończenia umowy oraz warunki pracy i płacy. Dodatkowo po tegorocznych zmianach, przedsiębiorca musi zamieścić w treści umowy informacje o siedzibie pracodawcy. Jeśli jest on osobą fizyczną – w umowie o pracę na okres próbny musi znaleźć się adres zamieszkania szefa. Poza tym, w umowie na okres próbny musi znaleźć się informacja o możliwości przedłużenia umowy o czas urlopu lub o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli wystąpią takie nieobecności. Warto dodać, że po zmianach „strony mogą jednokrotnie wydłużyć w umowie o pracę na okres próbny okresy, nie więcej jednak niż o 1 miesiąc, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy” (art. 25 § 23 Kodeksu pracy).
Podobnie, jak w przypadku umowy na okres próbny, pracodawca musi poinformować podwładnego o czasie trwania lub dniu zakończenia umowy na czas określony. W treści umowy na czas określony i nieokreślony, musi znaleźć się informacja na temat obowiązującej pracownika dobowej i tygodniowej normie czasu pracy oraz dobowym i tygodniowym wymiarze czasu pracy. Jeśli pracownik wykonuje pracę w kilku miejscach, przedsiębiorca zobowiązany jest do zawarcia w umowie informacji o zasadach przemieszczania się między miejscami wykonywania pracy. Pracodawca musi zamieścić w treści umowy wiadomości o przysługujących pracownikowi przerwach w pracy. Poza tym, w umowie o pracę ma być informacja o przysługującym pracownikowi dobowym i tygodniowym odpoczynku. Co jeszcze ma się znaleźć w takiej umowie? M.in. zasady pracy w godzinach nadliczbowych i rekompensaty za nią, a w przypadku pracy zmianowej – zasady przechodzenia ze zmiany na zmianę. W treści umowy musi znaleźć się informacja o innych niż określone w umowie o pracę przysługujących pracownikowi składnikach wynagrodzenia oraz świadczeniach pieniężnych lub rzeczowych. Treść umowy ma zawierać wymiar płatnego urlopu, jaki przysługuje zatrudnionemu i zasady rozwiązania stosunku pracy. Co jeszcze ma się znaleźć od tego roku w umowach o pracę na czas określony i nieokreślony wg zmian w prawie pracy w 2023 r.? Na przykład informacja o prawie pracownika do szkoleń i układzie zbiorowym pracy lub innym porozumieniu zbiorowym, którym pracownik jest objęty, a w przypadku zawarcia porozumienia zbiorowego poza zakładem pracy przez wspólne organy lub instytucje – nazwie takich organów lub instytucji. A, gdy nie ustalono regulaminu pracy, w umowie o pracę musi znaleźć się informacja o terminie, miejscu, czasie i częstotliwości wypłacania wynagrodzenia za pracę, porze nocnej oraz przyjętym u danego pracodawcy sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
Zmiany w prawie pracy z 2023 r. zabraniają pracodawcy ograniczania podwładnym równoległego zatrudnienia w innej firmy. Zniesienie zakazu obejmuje nie tylko współpracę na podstawie umowy o pracę, ale także na podstawie umów cywilnoprawnych lub współpracy. Przepisy przewidują jednak wyjątek od tej reguły Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji. Wówczas pracownik nie będzie mógł podjąć równolegle zatrudnienia w innej firmie.
Obecnie, pracownik zatrudniony od przynajmniej 6 miesięcy, może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o zmianę warunków zatrudnienia. Może tego dokonać raz w roku. Pracodawca z kolei zobowiązany jest zapoznać się z jego treścią i udzielić odpowiedzi na wniosek, ustosunkowując się do oczekiwań pracownika. Prawo narzuca na przedsiębiorców określone terminy, w których mają udzielić odpowiedzi na wniosek. Zgodnie z prawem pracy, pracodawca ma udzielić odpowiedzi na złożony przez pracownika wniosek o zmianę warunków zatrudnienia nie później niż w ciągu miesiąca. Jeśli przedsiębiorca wyda decyzję odmowną, musi wskazać pracownikowi przyczyny negatywnej odpowiedzi.
Tegoroczne zmiany w prawie pracy lepiej chronią pracowników przed zwolnieniem. Aktualnie pracodawca musi w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas określony lub nieokreślony wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie. Ponadto musi zawiadomić reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę.
Warto wiedzieć, że przedsiębiorca nie może uzasadniać wypowiedzenia umowy o pracę:
W przypadku wystąpienia pracownika z powództwem do sądu pracy, obowiązuje odwrócony ciężar dowodu. To znaczy, że przed wymiarem sprawiedliwości to właśnie pracodawca będzie musiał udowodnić, że podczas rozwiązywania umowy o pracę kierował się innymi niż wyżej wymienionymi powodami.
Poza tym, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem:
W wyżej wymienionych okresach przedsiębiorca nie może również czynić przygotowań do zwolnienia pracownika.
Pracownikowi od tego roku przysługuje urlop opiekuńczy w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Pracodawca uzyskuje w ciągu roku na ten cel 5 dni. Warto podkreślić, że nie przysługuje mu za te dni wynagrodzenie. Pracownikom przysługuje ponadto zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej. Mowa tutaj o pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. Pracownikowi przysługuje tego typu urlop w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego. Zmiany prawa pracy w 2023 r. obejmują również dłuższy urlop rodzicielski w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i 43 tygodni – w przypadkach porodu mnogiego.
Prawo pracy w 2023 r. wprowadza również prawo do kontroli trzeźwości pracowników oraz obecności środków odurzających. Przedsiębiorca może przeprowadzić kontrolę w ramach działań prewencyjnych i na podstawie uzasadnionego podejrzenia, ze pracownik znajduje się pod wpływem alkoholu lub innego środka działającego podobnie.
